ئۇيغۇرلار كېلىۋاتىدۇ
جاللات خېنىم
ئۇيغۇرلار كىلىۋىتىپتۇ ئۈرۈمچىنىڭ قايناق بازارلىرىدىن بىرى بولغان چوڭ بازاردا تۇيۇقسىز ئاڭلانغان ئاۋازدىن چۆچىگەن ختتايلار بىر -بىرلىرىگە قارشىىپ ھەيرانلىق ئىچىدە نىمە قىلىشىنى، ياكى نىمە دىيىشىنى بىلەلـمەي قېلىۋاتاتتى . كىم كىلىۋىتىپتۇ ؟ نەدىن كىلىۋىتىپتۇ ؟ تەپسىلىرەك دىسەڭچۇ ؟ ئەتىراپتىكى ئۇنىڭ سۆزىگە دىققەت قىلىپ ئولتۇرغان خىتتايلارنىڭ بەس – بەستە سورىغان سۇئاللىرىغا ، ھۇدۇققىنىدىن چىرايى تاتىرىپ نەپەس ئېلىشى تىزلىشىپ ، يۈرەك سۇقۇشىنىڭ رىتىمى نورمالسىزلاشقان ،شەرقى تۈركىستاندىكى ئىتىبار سىياسەتلىرىدىن بەھىرلىنىپ ھارام گۆشنى كۆپ يىگەنلىكتىن سەمىرىپ چوشقىغىلا ئوخشاپ قالغان خەۋەر يەتكۈزگۈچى خىتتاي سۆزلەشكە باشلىدى : سىلەر تىخى ئاڭلىمىدىڭلارمۇ چەتئەلدىكى بارلىق ئۇيغۇرلار قوراللىنىپتۇدەك ئافغانىستان تاغلىرىدىن ئىلگىرلەپ چىگرادىكى ئەسكەرلەرنى ئۆلتۈرۈپ ، خىتتاي ئەسكەرلىرىنىڭ قولىدىكى قوراللارنى ئېلىپ شەرقىي تۈركىستاننىڭ جەنۇبىغا بېسىپ كىرىپتىمىش .
بۇ خەۋەرنى ئاڭلاپ قاتتىق چۆچىگەن ئاققۇن خىتتايلار چىرايلىرىدىكى ئەنسىزلىكنى ، قۇرقۇنۇچنى يۇشۇرالـماي يەنە تەرەپ تەرەپتىن سۇئال سوراشقا باشلاشتى .
قېنى ئېيتقىنە ئاخىرىچۇ قانداق بوپتۇ ؟ شەرقىي تۈركىستاننىڭ جەنۇبىدىكى ئەسكەر ۋە ساقچىللىرىمىز ئۇلارنى بىر تەرەپ قىلالـماپتىمۇ ؟
خەۋەر يەتكۈزگۈچى ختتاي يەنە داۋاملاشتۇرۇشقا باشلىدى . ئۇيغۇرلار شەرقىي تۈركىستاننىڭ جەنۇبى رايونىغا بېسىپ كىرىپلا ئۇ يەردىكى ھەربى بازا ۋە ساقچى پونكىتلىرىغا ئۇمۇميۈزلۈك ھۇجۇم قىپتۇدەك ، يەنە بىر قىسىملىرى ئۇ يەردىكى ئاتالـمىش تەربىيلەش مەركەزلىرىگە ھەم تۈرمىلەرگە ھۇجۇم قىلىپ قوغدىغۇچى خادىملارنى ئۆلتۈرۈپ مېڭىۋىتىپتۇدەك .
ئۇ يەردىن چىققان خەلق غەزىپىنى باسالـماي ئالدىغا ئۇچۇرغانلىكى خىتتاي ئاققۇنلارنى ئۇرۇپ ئۆلتۈرۈپ مېڭىۋىتىپتۇدەك .
بۇلارنىڭ ئەلپازىنى كۆرگەن ، بۇرۇندىن ھىچقانداق قارشىلىق كۆرسەتمىگەن خەلققە قورال تەڭلەپ ئۆگۈنۈپ قالغان ئەسكەرلەرمۇ ، ساقچىلارمۇ تۇيۇقسىز يۈز بەرگەن بۇ ۋەقەدىن قورقۇپ قوراللىرىنى تاشلاپ تەسلىم بوپتۇدەك ، قاچالىغانلىرى ئالدى – كەينىگە قارىماي جېنىنى ئېلىپ قاچقان بولسىمۇ كوچا -كويلاردىكى خەلقنىڭ قولىغا چۈشۈپ جەھەننەمگە يول ئاپتۇدەك.
يەنە نىمىلەرنى دەيدىكىن دەپ ھەيرانلىق ئىچىدە سۆزلىگۈچى خىتتايغا قاراپ تۇرغان ماڭنىيۇرلار ،خەۋەر يەتگۈزگۈچى خىتتاينىڭ ئازىراقمۇ دەم ئېلىۋىلىشىغا سەبىر قىلالـماي يەنە قانداقتۇر نۇرغۇن سۇئاللارنى سوراشقا باشلىدى ….
ئەمدى ئۈرۈمچىنى قۇيۇپ تۇرۇپ باشقا شەھەرلەرگە نەزەر سېلىپ باقايلى : قەشقەر، خوتەن ، ۋە ئاقسۇنى ئۆز ئىچىگە ئالغان جەنۇپتىكى ئۈچ ۋىلايەتنىڭ ھەممە يېرىدە چوڭ خاراكتىرلىك قوزغىلاڭ پارتىلاپ خەلق ئۇمۇميۈزلۈك قارشىلىق كۆرسۈتۈشكە باشلىدى . بۇ ۋىلايەتلەردە ياشاۋاتقان بارلىق خىتتايلار ئۇخلىسا چۈشىگىمۇ كىرمەيدىغان ، تۇيۇقسىز يۈز بەرگەن بۇ ۋەقەلەردىن قورقۇپ ھەممە نەرسىسىنى تاشلاپ شەرقىي تۈركىستان خەلقىنىڭ قانلىرى بەدىلىگە ، ھۆكۈمەت تەرپىدىن سوۋغا قىلىنغان ماشىنىللىرىنى ھەيدەپ ئايرىدۇرۇم ۋە پويىز ئىستانىسى ۋە ماشىنا بىكەتلىرىگە قاراپ يولغا چىققان بولسىمۇ يولدىكى خەلقنىڭ قورشاۋغا ئېلىشىغا ئۇچراپ يېرىم يولدىلا ماشىنىلاردىن چۈشۈرۈلۈپ غەزەپلىرىنى باسالـمىغان خەلق قورشاۋغا ئېلىنغان ئىدى.
ھەر قايسى بىكەتلەرگە ئامال قىلىپ بېرىۋالغانلارمۇ ئوموميۈزلۈك قوشغالغان شەرقىي تۈركىستانلىق خەلق تەرپىدىن تەرىپىدىن ئاللىبۇرۇن كونتىرول قىلىنىپ بولغانلىقىنى كۆرۈپ ئاسمانغا چىقاي دىسە ئاسمان يىراق ، يەرگە كىرەي دىسە يەر قاتتىق بىلىنىپ ئەينى ۋاقىتتا ئىچكىرى – ئۆلكىلەردىكى ئۇرۇق -تۇققانلىرىنىڭ نەسىھەتلىرىگە قۇلاق سالـماي باي بۇلۇپ، يۇرتىغا قايتىش ئارزۇسى بىلەن بۇ يەرگە كىلىپ قالغانلىرى ئۈچۈن پۇشايمان قىلىپ، ئۆلۈمنى كۈتۈشتىن باشقا ئامال يوق ئىكەنلىكىنى ھىس قىلىشىپ ئىسەدەپ يىغلاشماقتا ئىدى ….
غۇلجا ،تۇرپان ،ئاتۇش، سانجى ، بۆرتالا ۋە باشقا شەرقىي تۈركىستاننىڭ ھەممە يىرىدىكى ئۇيغۇرلارغا نىسپەتەن خوشاللىق لىكىن تاجاۋۇزچى خىتتايلارغا نىسپەتەن ماتەم خەۋىرى ھىساپلىنىدىغان بۇ چوڭ كۆلەملىك ۋەقە كۆزنى يۇمپ ئاچقۇچە پۈتۈن ھەممە يەرگە تارقىلىپ خىتتايلارنى ساراسىمىگە سالغان ئىدى .
بۇ خەۋەرنى ئاڭلىغان پۈتۈن ئۇيغۇرلار ئەمدى بۇنداق پۇرسەتنىڭ كەلـمەيدىغانلىقىنى ھىس قىلىشىپ ۋەتەننىڭ ئازاتلىقى ئۈچۈن جېنىنى ئاتىغان ئىدى .
غۇلجا شەھىرىنىڭ ئاۋات كوچىللىرىنىڭ بىرى بولغان يېڭىھايات كوچىسىدىكى مۇجاھىد خوشاللىقىنى باسالـماي قولىغا بىر دانە پىچاقنى ئالغىنىچە سىرتقا قاراپ يۈگۈردى يۇ ئارقىسىدىن چىققان ئانىسىنىڭ : « ئوغلۇم ئالغا ئىلگىرلىيەلىگىنىڭچە ئىلگىرلە ، ئۆلتۈرگىنىڭچە ئۆلتۈر ، ناھەق ئۆلتۈرۈلۈپ شەھىت بولغان داداڭنىڭ ۋە ئاكىللىرىڭنىڭ قىساسىنى ئالـماي تۇرۇپ ،بۇ زىمىندىن بىرمۇ خىتتاي قالـمىغىچە جىھادىڭنى داۋاملاشتۇرماي تۇرۇپ كەينىڭگە چىكىنىدىغان بولساڭ بەرگەن سۈتۈم ھارام بوپ كەتسۇن » دىگەن سۆزىدىن تېخىمۇ جاسارەتلەنگەن بۇ يىگىت ئالدىدىكى ئورتاق ئارزۇ ئۈچۈن كوچىغا چىققان بىر توپ كىشىنىڭ ئارىسىغا كىرىپ ،ئىنسانلارنىڭ كۆپىيىشىگە ئەگىشىپ ئاستا -ئاستا كىچىكلەپ سىماسى يوقۇلۇشقا باشلىدى .
يېقىنقى بىر قانچە يىلدىكى ۋەھىمىلىك كۈنلەردە ھەركۈنى يىغلاپ كۆزلىرى ئىششىغان ئانىلار ۋە خىتتاي تاجاۋۇزچىللىرىنىڭ خورلىقىغا ۋە دەپسەندە قىلىنىشىغا ئۇچىراپ قىز بۇلۇپ يارتىلىپ قالغانلىقىدىن ئاغىرنىشقا باشلىغان مۇسلىمەلەر ، پۇت – قوللىرى باغلىنىپ سەۋەپسىز سولانغان ئاتىلار ۋە جەسۇر يىگىتلەر ، ئاتا – ئانا مىھرىدىن ئايرىلىپ تىرىك يىتىملەر سىپىگە قېتىلىۋاتقان ھەم سانى شىددەت بىلەن كۆپىيىۋاتقان نارسىدىلەر ، نۇرغۇن ئارزۇ – ئارمانلارنى كۆڭلىگە پۈكۈپ چەتئەللەرگە ھەرخىل سەۋەپلەر بىلەن ھىجرەت قىلغان لىكىن كىيىن پەقەت ئۆيىدىكىللىرى بىلەن بىر قېتىم دىدارلىشىۋىلىشتىن باشقا ھىچقانداق ئىش كاللىسىغا كىرمەي ، رەسىملىرىدىن بىشىنى كۆتۈرەلـمەيدىغان ھالغا كىلىپ قالغان …ئىشقىلىپ ئۇيغۇرلا بۇلۇپ تۇغۇلۇپ قالغان ھەر ساھە، ھەر كەسىپتىكى كىشىلەرنىڭ ھەممىسى بۇ پاجىئەلەرنىڭ قۇربانىغا ئايلىنىۋاتقان بولغاچقىمىكىن مۇشۇ كۈنلەردە ھەممە كىشىنىڭ ئورتاق ئارزۇسى ،ئۆز زىمىنىغا ئۆزى خوجا بۇلۇپ ، ئائىلىسىدىكىلەر بىلەن خاتىرجەم ياشاش بۇلۇپ قالغان ئىدى ھەم بۇ ئارزۇلار پات يېقىندا ئەمەلگە ئاشىدىغاندەك مەزلۇملارنىڭ يۈزى كۈلىدىغاندەك قىلاتتى …
دۈشمەنگە قارشى پىداكارلىق كۆرەشلىرىدە ئوخشىمىغان تۈرمىلەرگە قامالغانلىقى سەۋەپلىك نۇرغۇن يىل كۆرىشەلـمىگەن قەدىناسلارمۇ ، مەھەللىدە قىز تالىشىپ بىر – بىرى بىلەن سۇقۇشۇپ باشلىرىنى يېرىشقان كەپسىز بالىلارمۇ ، قاۋاقخانىدىكى ئىچىۋاتقان ھارىقىنىڭ ئاخىرىنى تۈگەتمەستىنلا بۇ سەپكە قېتىلىۋاتقان زابويلارمۇ ،مۇنبەرلەردە بالىلارغا ئانا تىلىدا ئەڭ ئاخىرقى دەرىسلەرنى پەرىشانلىق ئىچىدە ئۆتىۋاتقان ئوقۇتقۇچىلارمۇ ، بالىلىرىدىن ئايرىلىپ ئاجىزلاشقان بەدىنىنى ئاران سۆرەپ دوختۇرخانىغا كەلگەن ياشانغانلارنى ھەسىرەتلىنىش ئىچىدە داۋالاۋاتقان ئاق خالاتلىق دوختۇرلارمۇ ، خورلۇققا دەپسەندىچىلىككە چىدىماي ئاران قالغان قىزلارمۇ …
ئىشقىلىپ ھەممىلا كىشىلەر كۆزگە چېلىقاتتى .
خىتتاي تاجاۋۇزچىللىرىنى زىمىنىمىزدىن چىقىرىپ تاشلىمىغۇچە ، «كۆك بايراقنى تىكلىمىگۈچە ھەرگىز يولىمىزدىن قايتمايمىز ھۇررا ھۇررا »دىگەن سادالار بىلەن ئىلگىرلەۋاتقان ئۇيغۇرۇمنىڭ جاسارىتى ماڭا «ھەربى ھەركەتكە» قارشى بىر يۈرەك بۇلۇپ، بىر رەھبەرنىڭ چاقىرىقى بىلەن كوچىلارغا چىققان تۈرۈك خەلقىنى ئىسىمگە سېلىپ قويغان ئىدى.
